Շաքիից մինչև բուրգեր:
Sep 18, 2020
Եգիպտական Սեբեկ – ցանցով պատրաստված հայկական զարդանախշ։
Ցանցային զարդերը հայերեն կոչվում են սաբակ։ Հայկական ծագում ունեցող «Սաբակ» ապարանջաններն ու վզնոցները բազմաթիվ են հայկական պատմական նմուշներից, օրինակ՝ 19-րդ դարի արծաթյա վզնոցը, որը պահվում է Ռուսաստանի ազգագրական թանգարանում կամ 19-րդ դարի Կարինը՝ Սարդարապատի Հայոց պատմության ազգային թանգարանում։
Հարկ է նշել, որ հունարեն, արաբերեն, ինչպես նաև եբրայերեն լեզուներում «ցանց»-ին տրված է նույն «սեբեկ» անունը։ Իսկ ինչպես պարզաբանում է շումերագետ Ա.Ռջազյանը, այն եգիպտական ծագում ունի, մասնավորապես, հին եգիպտական աստվածության Սեբեկ կամ կոկորդիլոսի կերպարանքով Սոբեկ անունից։ Վերջինս հայտնաբերեց ցանցը, իսկ ըստ լեգենդի աստվածը ձկնորս էր և որսում էր Հորուսի որդիներին։ Փաստորեն, կոկորդիլոսը եգիպտերենում արտասանվում է որպես Ադ, շումերերեն նշանակում էր ուլունքներ, վզնոց; սա է պատճառը, որ կոկորդիլոսը վերագրվել է ցանցի ստեղծմանը: Այսպիսով, Հին Եգիպտոսում, որտեղ ոսկերչությունը հասել է իր լավագույն վարպետությանը, ցանցանման վզնոցները շատ տարածված էին: Պատահական չէ, որ Սոբեխոտեկի (նշանակում է «Սոբեկը գոհ է») փարավոնի դամբարանի որմնանկարներում պատկերված է ուլունքներով ու ոսկերիչներով սեբեկ պատրաստելու տեսարան։
[Լուսանկարը - 1400 մ.թ.ա., վերին Եգիպտոս, 18-րդ դինաստիա]
Սուրբ Ավետարանում ձկնորսության և որսի սիմվոլիկան կա, որտեղ Քրիստոս առաքյալներին ասում է՝ «Եկեք ինձ հետ, ես ձեզ մարդկանց որսորդներ կդարձնեմ»։
Պահպանելով ցանցի զարդերի իմաստն ու սիմվոլիկան՝ Պռեգոմեշի զարդանախշերի հավաքածուն իրենից ներկայացնում է հատիկավոր կամ նետաձև, նիզակաձև «փախլավա» դետալների շղթայական հյուսվածք։
Կարելի է հարցնել, թե արդյոք կապ կա՞ բերքը խորհրդանշող ցորենի և որսի նիզակի միջև։ Բանն այն է, որ Վանի թագավորության գերագույն աստված Հալդին, գյուղատնտեսության և բերքահավաքի աստվածը, նաև պատերազմի աստվածն էր՝ հաճախ նետը ձեռքին: Աստվածը սովորաբար նույնացվում է հայոց Հայա աստծու և նախահայր Հայկի հետ։ Երկու խորհրդանիշները՝ ցորենը և նիզակի գլխիկը, ունեն կյանքը «տալու» և «երկրպագելու» իմաստը։
« Շաքի » սաբակ կրողն այսուհետ կընկալվի որպես նորաձեւության որսորդ։